કન્યા પ્રધાન

Females first

આ વિષય પર બોલવાનું એક, કરવાનું બીજું જ કંઈ! આવા વર્તન ને શું કહેવું? “જાવા દ્યો!” આ દેવીકપટ માં કાવતરું કરનાર સ્ત્રી સાથ આપે ત્યારે જ સફળ થાય. આજની જુવાન પેઢી ને હંમેશા છેલ્લું વાક્ય જ સાંભળવાની ટેવ પડવા માંડી છે. ઊંડો વિચાર કરવાની શક્તિ તો અપાર છે, મારી પેઢી કરતાં તો ચોક્કસ વધારે – અમે મા બાપે જ ભણતર અને સ્વમાનતા ને ખાસ મહત્વ આપ્યું ને - આ જુવાન પેઢીને ઉછેરતાં? પણ એક ને લઈ ને અનેક ને ભાંડવાની તો સર્વે પ્રસરેલી ટેવ છે. જરા વિવાદ થાય ત્યારે વિચાર અને વાચા ગંભીર થાય. સમાજ પુરુષ પ્રધાન છે! એ તો જાણે નર્મદ ની હાકલ આજની જુવાન સ્ત્રી જાતિ ની હાકલ હોય. સમાજમાં સુધારા ની જરૂર છે? અવશ્ય! ખાસ તો સ્ત્રી રક્ષણ ના વિષય માં. કોયડો ભયંકર છે, પણ પુરૂષને જ ગુનેગાર પોકારવા, એ કદાચ વ્યાજબી નથી. પુરુષો એ આ વિષયમાં પહેલ કરવી એ તો “કબીરજી કહી ગયા” એવું સત્ય છે. (અમારા ઘરમાં જો કબીરજી એ કહ્યું હોય તો કોઈ એ નકારવું નહીં, અને પાલન કરવું એવો કૌટુંબિક કાયદો છે. દરેક વ્યક્તિ ના પોતાના ખાસ કબીરજી હોય, અને એ વ્યક્તિને જ એમનો સાદ સંભળાય! કેવી સુંદર રચના!) પણ મા દાદી એ પણ સખત થઈ દીકરીઓ ને માટે રઘુકુલ રીતિ સુધારવાની તો ખાસ જરૂર છે.

અમારું ઘર ખાસ સ્ત્રી-પ્રધાન છે. પત્ની, અને બે દીકરી! અને મારી માં એ પોતાનો જ દાખલો એવો સજ્જડ સ્થાપેલો કે એને ગયા ને ૩૮ વર્ષા થશે પણ અમારા વિસ્તારેલા કુટુંબ માં હજી પણ એના  વક્તવ્ય નો ઉલ્લેખ થાય. વ્યવહાર પણ અને સ્ત્રી સ્વમાન પણ. મારા પપ્પા એ પણ એનો સાથ આપ્યો અને લીધો – બધ્ધિ વાતમાં – એટલે મારામાં આમેય “ભડ નો દીકરો” નો અંશ તો શૂન્ય જ. સાસુએ વહુ ને પણ એજ પાણી માં ઝબોળી, અને પછી દીકરીઓ તો એ દરિયા ની swimming ચેમ્પિયન!

બે દિવસ પહેલાની વાત. મિત્રો ને જમવા બોલાવ્યા, પણ આજ કાલ ની બુફે ઢબ ની વિરુદ્ધ  બેસી ને જમવું એમ નક્કી થયું. પણ વિવાદ એમ કે બેસવાની જગ્યા ૬ અને મિત્ર મંડળી સાથે અમે ૧૨! હું અને મારી મોટી દીકરી સાથે બોલી ઉઠ્યા કે “ladies ફર્સ્ટ”, અને પત્ની ને ફેર આવવાની તૈયારી દેખાઈ. એવું ના કરાય! અમે બે તો અડી ગયા, બહેનપણી ને ફરિયાદ ગઈ, મે સાંભળી અને દીકરીને વાત કરી, એણે નાની દીકરીને વાત કરી અને મમ્મી ને ફરમાન ગયું! “મમ્મી!” હજુ હા નથી પાડી, જોઈશું જોઈશું ચાલે છે, અને છેલ્લી ઘડીએ અમને ઉલ્લુ બનાવશે પણ જજુમવા તૈયાર છીએ.

રઘુકુલ ની રીત જો અમારા જેવા સ્ત્રી પ્રધાન ઘરમાં સામાન્ય સ્થિતિ માં માતા જગદંબા ના સ્વરૂપ વાળી મારી પત્ની બદલાઈ ના શકે, તો આમ સમાજમાં તો શું આશા રાખવી!

બાળક થી માંડીને વૃદ્ધ ભાયડા સુધી, જરાક પણ વાગે તો સૌ પ્રથમ માં ને જ પોકારાય. શાસ્ત્રો માં પણ શિવજી ને બધા કામો કરવા શક્તિ તો પાર્વતીજી બક્ષે, નારાયણ ના financier પાછા લક્ષ્મીજી! મનુષ્ય જાતને અક્કલ આપનાર સરસ્વતી મા. માનવ જાતિ ગભરાય તો કાલી દુર્ગા કે જગદંબા ના અવતારો થી. પણ સમાજમાં સ્ત્રી પર દાદાગીરી કરવા ની તો પરંપરા ગણાવે!

હું સ્ત્રી પર અત્યાચારો થાય છે એની વાત તો કરતો જ નથી. એ વર્તન પર ઘૃણા કરવા શબ્દો નિર્બળ છે. નરસિંહ મહેતા એ કોઈક જગ્યાએ કૃષ્ણ ભગવાન ના શબ્દો  દોહરાવ્યા છે, “કે તને બીજા ને બદલવાનો હક્ક કોણે આપ્યો? એ કામ તો મારુ (એટલે કૃષ્ણ પ્રભુ નું) છે! તને ફક્ત પોતાની જાતને બદલવાનો હક્ક છે”. માફ કરજો, મેં કૃષ્ણ ભગવાન સાથે કે કવી-સમ્રાટ સાથે વાત નથી કરી, એટલે આ શબ્દો તો હું જે સમજ્યો એ સાર જ છે. પણ કહેવાનું એમ કે આપણે દરેક જણે – સ્ત્રી પુરુષ, જુવાન કે વૃદ્ધ, પોતે જ બદલવાનું, અને રઘુકુલ રીતિ ને અપડેટ કરવાની. કહેવાય છે કે રામાયણ આશરે ૭૦૦૦ વર્ષ પહેલાં થઈ ગયું. રામાયણમાં પણ કૈકેયી એ સ્ત્રીનું પાણી અને બાહોશી દર્શાવી હતી ને! તો હવે રઘુકુલ 2.0 નો સમય આવી ગયો ના કહેવાય?

ચાલો બહેનો પહેલી પંગત બહેનો ની!

Feminism is full of talk one, do another! How should one describe this behaviour? Forget it! Let it go! Social contradiction in treatment of females, can not happen without the collusion of family women. Todays Gen-Z has a habit of hearing just the first or last sentence. They do have the ability to think for themselves – certainly more than what people in my generation had at that age – after all, we parents insisted that they cultivate these independent thinking abilities to go with their self confidence. But, there are instances of take-up one example, and condemn all. But, to be honest, a second round of consideration does bring out rationality and balance of thought. Society is patriarchal ! A clarion call of the feminist movement – a call to man the barriers! Does society and social mores need an overhaul? It most certainly does. Very urgently and specifically for protection of women. The issues are complex and urgent, but to blame only the men for this state of affairs, is irrational. Certainly, the expectation is of men to take the lead – like Kabir’s gospel – (In our family the rules are as per Kabir’s pronouncements, no violations permitted. But each one of us has ones own Kabir, who talks only to each one. What a lovely arrangement!). The mothers and grand mothers of families need to toughen up and change traditions in the interest of their daughters. Our home is by and large matriarchal – although my wife and both  daughters dispute that as per their convenience in a conversation! My mother had set the bar high. She was a great role model combining social mores and women priorities. She’s been gone 38 years, but the extended family still recall her and quote her. My dad supported her at all times, and she supported my dad as well. So, I do not have a macho bone in my brain! As mother-in-law, she drenched my wife too in this dual ocean, more by example than by words. The girls took to this environment like champion swimmers.

We decided to invite a few friends over for lunch. The menu said sit down meal. Seating capacity at our dining table is 6 whereas we would be 12 people. My daughter and I yelled out almost simultaneously, “ladies in first seating!”. My wife needed smelling salts – almost! She was overheard – by me – to her friend, so I primed my daughter, who roped in the younger one – although she is in Sydney – and the daughters called my wife out, “MUMMY!!”. She agreed, sort of, and I suspect she will bamboozle us and get it done her way, but we will put up a fight! If in a women’s rights household like ours, we can not get my wife – normally a Mata Jagadamba incarnation – to change, then what can one hope for in the larger hoi polloi society?

Every human – from a child to a doddering old person calls out to their mother if hurt even a bit! Our Sanatan scriptures say that Lord Shiva gets his strength from Parvati, Laxmi is Narayan’s financier, and Sarasvati is the one who gave intelligence to mankind. At least in India, no one is feared more than the incarnations of Kali, Durga and Jagadamba. But the bullying of women in society is palmed off to traditions. I shudder to even mention the abuse of women because words are too insufficient to condemn such behaviour.

Gujarat’s prince of poets – Narsinh Mehta – has quoted Lord Krishna as saying “who gave you the right to change others, that is my job! You have the right only to change yourself!”. Now, I have not spoken to either Lord Krishna, nor to the poet laureate Narsinh, so this sentence may have liberties taken with the diction – and the blame for that is all mine! But the point is that each one of us man woman and child , must change oneself! We have to update our traditions ourselves. It is said that Ramayan dates back 7000 years. Kaikeyi had already exhibited great woman power for determination and bravery in that era. So, I think the time has come for “Raghukul Riti” version 2.0.

All right, ladies, lunch is served!