હું દેસી માણહ

I: Native Desi

મને એક વાત નો ખૂબ વસવસો! ગુજરાતી ભાષા આટલી મધુર - તદ્દન નફટ્ટ થવાની શક્તિ ધરાવતી - કેવી ધરતીની મહેક અને લહેકા વાળી - અને internet માં કેટલી જુજ! બીજી ભારતની ભાષાઓ ની સરખામણીમાં.

હું ગરવી ગુજરાતનો માણભટ્ટ નથી. પણ નરસિહ મેહતા કે નાનાલાલના પદ સાંભળું, કે હુરતી માં થતી જીભાજોડી કાને વળગે ત્યારે ગેલમાં જરૂર આવું, અને યા તો આંસુ ટપકે, કે હું પણ હુરતી ઝાડવા માંડું!

મુંબઈ રહેતાં હતા, ત્યાં સુધી ગુજરાતી ભાષાનો સાથ તો ઘણો હતો. પણ હુન્નર ઉદ્યોગ સિંગાપુર લાવ્યા, અને ભાષાઓ નું વાતાવરણ ઘણું બદલાઈ ગયું. અમારી દીકરિયો ગુજરાતી બોલે અને સમજે છે, પણ જીભે અનાયાસે આવતી ભાષા તો અંગ્રેજી! અમે પણ જાહેરમાં તો અંગ્રેજી માં જ ધડાધડ કરતાં હોઈએ છીએ, અને ગુજરાતી ના ટહુકાઓ તો જાણે કોયલને કંઠે જ સાંભળવા મળે છે. એટલે નિવૃત થયા પછી ઈચ્છા જાગી કે ગુજરાતીમાં blog લખું તો મારા સિવાય કોઈને ઈજા ન પહોચે.

હું પંતુજી નો દીકરો. મમ્મી બાળમંદિરમાં ભણાવતી - એને "ફુલવાળા બેન" કહેતા. પપ્પાએ પણ શિક્ષક તરીખેજ કારકિર્દી શરુ કરેલી, અને મારા દાદા તથા મોટી ફોઈ આજીવન "માસ્તર" હતાં. થોડી તો ભાષા મારાંમાં ઉતરને? પૂર્વજોએ આપ્યો તો તે ગુણ, પણ મેં અપનાવ્યો તે શું? જોઈએ!

વાંચનારને એક વિનંતી છે. ગુજરાતી પાંચ ચોપડી ભણ્યો, પછી અંગ્રેજી સ્કુલમાં ગણ્યો. મારી ભાષામાં ર્હસ્વઈ દીર્ઘઈ ની ભૂલો માફ કરજો. ઘણી હશે!

મારા મગજમાં થોડા વિષયો ઘૂમ્યા કરે છે, અને એજ વિચારો ની આસપાસ blog કરવાની ઈચ્છા છે. ઈચ્છા તો ગધેડાને ગીતો ગાવાની હોય, પણ ઔકાદ હોવી જોઈયેને! જોઈએ હું શું નીવડું છું? વિશાખાનંદન કે વિષય ની ખાણ માં આનંદ લેતો dabbler.

આપણે દેસી માણસ. શું આપણી ખાસિયતો, શું આપણી ટેવો, ક્યાં આપડા સમાજની શાન અને ક્યાં લજ્જા, ક્યાં કરવો ગર્વ અને ક્યાં નાશ કરવું અભિમાન? હું દેસી, એ વાત નો અનહદ ગર્વ છે, પણ એજ દેસી સમાજ માં થતી (કે અણથતી) વાતો થી એટલીજ અનહદ શરમ પણ આવે છે. બસ, આજ એક વિષય મારા મનમાં પ્રસર્યો છે, અને એજ વાત હું મારા આ blog માં લખીશ.

બીજી વાત જેમાં મને રસ છે તે આપણા શાસ્ત્રો - ગુજરાતીમાં! મારું - અને લગભગ બધ્ધાજ દેસીઓનું - માનવું છે કે ભારતવર્ષના શાસ્ત્રો ભારતીય ભાષામાંજ વાંચવા જોઈએ, કારણકે અંગ્રેજી ભાષા આ દ્રષ્ટીએ કંગાળ છે. મારી અટકળ એવી છે કે ભારતવર્ષની સંસ્કૃત સિવાય ની ભાષામાં આપણા શાસ્ત્રો અનુવાદ થયા હોય તો સર્વે વધુ તામિળ માં. ગુજરાતી માં કેટલાં છે, અને કેવી રીતે વધારવા એ મારો બીજો તુક્કો છે.

શાસ્ત્રોની વાતમાંથી વાત આવી કે આપણા શાસ્ત્રોની પ્રથામાં એક પેઢી થી બીજી પેઢી સુધી આ શાસ્ત્રો પહોચાડવાની રીત, તે અંગ્રેજી માં કહેવાતી "oral tradition". (ગુજરાતી શબ્દ તો ફક્ત "શ્રુતિ" મગજ માં આવે છે પણ અધુરો લાગે છે - કોઈ ને સચોટ શબ્દ આવડતો હોય તો જણાવવા આગ્રહ માન્ય રાખજો). આ પધ્ધતિ માં માણસ માત્ર શીખે છે કેવી રીતે, તેનો સિધ્ધાંત એવો તો ઉભરે છે કે અંગ્રેજો ઘભરાઈ ગયા, અને એમની બુડથલ learning systems આપડે ગળે બાંધી ગયા - જો કે આપણે જ ગળચી ધરી હતી! મારે આ oral tradition ની પધ્ધતિ વિગતમાં જાણવી છે, અને એનો પ્રચાર કરવો છે. આજ ના જમાનામાં પણ, દેશમાં સંસ્કૃત શાળાઓમાં આ આવડત શીખવાય છે, અને આપણા શાસ્ત્રો જીવંત રખાય છે.

બસ બહુ થઇ ગયું. વધુ આગલા અંકમાં!

I am always troubled by my observation that there are comparatively fewer web pages in the Gujarati language, than those in other Indian languages. Gujarati is rich in vocabulary, it has phonetically exhilarating dialects and accents, it is poetic, musical and expressive. It can range from classic to naughty to rough. But, it’s presence on the web is frustratingly small – comparatively!

I am not a bard in the court of Gujarati, but when I hear Nanalal’s turn of a phrase, or Narsinh Mehta’s couplet, happiness happens, and a tear or two will roll out. When I hear the Gujarati of the streets of Surat – known as “Surati” or more colloquially "hurati" – a double entendre for it’s potent content, and the utter contempt for form in it’s delivery, I too spout forth in Surati – almost like rapping in Gujarati!

Gujarati was all around me as long as we lived in Bombay, but vocation and economics brought us to Singapore, and the sounds of Gujarati diminished from our environment. Our daughters speak and comprehend Gujarati, but a more natural language on their tongue is English. We too blabber away in English outside our home, so Gujarati is heard only as often as the Koel coo’s. So, retirement motivated me to write blogs in Gujarati (and my one-and-only inspired the duality of languages!) – can’t hurt no one but me!

Teaching is in my heritage. My mother was a primary school teacher, and she was called “ful wala ben” – roughly: Miss flowers – because she always had a “veni” (a short and slim string of fragrant flowers ) in her hair, done up in a neat bun. My father too, started his career as a teacher in Surat. His father as well as his eldest sister were lifelong teachers too. Some of that skill at communicating and expression may be in my genes, but this blog will determine if I actually did something useful with them or not!

There are a few thoughts going around in my head, and I will be blogging on topics around these ideas. Donkeys have ambitions as songsters, but opportunities for them are a different story. So, we shall see the gap between my ambition of blogging, and the reality of delivery. Fortunately, opportunity for blogging is no longer a problem for this donkey.

We are “desi” peoples! Born and steeped in values, habits, practices, rituals, lore, myths, principles, languages music and the magic of the land, of Bharat. The word “desi” is a tuple (ha! only some of you will know what that is!) meaning a person of Bharat desh (desh = country =  land of your roots), and a person of rural or country origin – not a city sophisticate. I am deliberately not using the more modern name for my heartland i.e. India, and am using the more emotive Bharat. One does not say India-desh, one does say Bharat-desh.

What are our characteristics, behaviour patterns, values, habits; what thrills us, what shames us, what are we proud of, and what angers us, which of our actions are for the individual, and which ones for the society where we are embedded. Which of our collective actions makes me proud, and which ones paints my face black with shame. These are the topics I am going to blog about.

The other topics that interest me are around the scriptures of our heritage. Almost all are in Sanskrit or various Prakrit languages (I understand that Prakrit is NOT a specific or single language, it is a family of different but related languages that existed at the same time as did classical and ancient Sanskrit) and I want to read them in Gujarati. I – and a few millions of my fellow desi’s – believe that there exist a humongous store of knowledge – scientific, spiritual, social, psychological, dance, art, physics, geology, engineering, pharmacological… – in these scriptures, and I want to do “something” to bring this knowledge out in the day light of modern societies, in formats that the current human being can understand, and cogitate on!

I firmly believe that only Indian languages – children of Indic and Munda – can be successful in translating these scriptures, because a lot of the words  and concepts will not exist in Modern European languages – certainly NOT in English!!

Our forefathers (and mothers) were imbued with a communication and recording practice now called the “oral tradition”. Most of our scriptures and knowledge from the ancient world have been transmitted from generation to generation, via this practice of “oral traditions”. This practice was based on a deep understanding of how human beings learn, how information is stored in short term memory, transferred to long term, and how instinctive processes of the brain bring forth this long term memory resident knowledge to active brain with a speed that can not be measured! The foreigners who came and ruled our lands, could not grasp these concepts, and imposed their own written or pictorial systems of learning on our societies. I want to re-energise these oral traditions, study the practices, and get our own people to learn and practice that mode of learning..

More, next time!